Słowo „lewada” kojarzy się nieodłącznie z Maderą. Lewady są jednym z symboli tej portugalskiej wyspy. Pokazują ludzkie umiejętności i wiedzę w jaki sposób można przystosowywać otoczenie do ludzkich potrzeb w sposób „względnie” zgodny z naturą. Wędrówki wzdłuż lewad są jednym z nieodłącznych elementów wakacji na atlantyckiej wyspie. Oto czym są lewady na Mederze!
*Wpis zawiera linki afiliacyjne do GetYourGuide
1. Czym są lewady na Maderze
Lewady są charakterystycznymi dla Madery kanałami irygacyjnymi. Część z nich przebiega również akweduktami lub w tunelach. Cechą maderskich lewad jest to, że były one budowane wraz z towarzyszącymi im ścieżkami, które umożliwiały doglądanie i udrażnianie kanałów.
Budowa lewad na Maderze była niezbędna, aby transportować wodę z obfitej w nią północy wyspy na jej południe. Na południu bowiem lepsze były warunki do osadnictwa i tutaj też znajdowała się większość plantacji trzciny cukrowej.
Pojęcie lewad na Maderze jest często utożsamiane ze szlakami turystycznymi na tej wyspie. Rzeczywiście wzdłuż wielu lewad wytyczono takie szlaki, jednak nie jest to regułą. Na Maderze znajduje się również olbrzymia ilość tras, które nie mają nic wspólnego z lewadami. Innymi słowy – wzdłuż nie każdej lewady przebiega szlak turystyczny i nie każdy szlak turystyczny biegnie wzdłuż lewady.
2. Kiedy powstały lewady na Mederze
W Portugalii kontynentalnej podobne obiekty pojawiły się już w XIII wieku – przykładowo Levada de Piscaredo w Mondim de Basto. To z regionu Basto pochodziła część pierwotnych osadników na Maderze. Na portugalskiej wyspie budowa lewad rozpoczęła się w XVI wieku a zakończyła w latach czterdziestych XX wieku.
3. Ile jest lewad na Maderze
Szacuje się, że na Maderze jest około 200 lewad o łącznej długości pomiędzy 2170 a 3100 kilometrów (dane zależne od źródła). Chociaż nie wzdłuż wszystkich lewad wyznaczono oficjalnie szlaki, większość z nich, nawet tych dzikich, powinno dać się przejść pieszo, ze względu na ich konstrukcję. Zalecamy jednak trzymać się oficjalnych szlaków, gdyż oferują one bardzo dużo, są dobrze utrzymane i będzie łatwiej o uzyskanie na nich pomocy w razie nieszczęśliwego wypadku.
4. Wybrane lewady na Maderze
Szlaki wzdłuż lewad są zróżnicowane. Niektóre są stosunkowo płaskie a wzdłuż nich biegnie gruntowa droga umożliwiająca spacer nawet dla osób o ograniczonej sprawności fizycznej. Niektóre lewady znajdują się tuż nad urwiskiem a ścieżka wzdłuż nich może mieć nawet nie więcej niż 25 centymetrów szerokości. Na trasie lewad napotkamy też akwedukty i tunele.
4.1. Levada do Risco
Levada do Risco wzdłuż której biegnie szlak PR 6.1 jest jedną z najpopularniejszych lewad na Maderze. W trakcie spaceru tym szlakiem podziwiać można zielony maderskie las Laurissilva. Ten prastary wiecznozielony las wawrzynowy wpisany jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Lewada do Risco znajduje się w zachodnio-środkowej części Madery. Dojechać do niej można drogą ER110. Na początku szlaku znajduje się ogólnodostępny darmowy parking. Z niego dojdziemy najpierw asfaltową drogą do Rabaçal Nature Spot Cafe, gdzie można skorzystać z toalety, zjeść i napić się czegoś przed rozpoczęciem spaceru wzdłuż lewady, albo po jego zakończeniu. Polecam sernik z galaretką z marakui.
Wędrując wzdłuż tej lewady dotrzecie do imponującego wodospadu Risco od którego bierze ona swoją nazwę. Znajduje się tutaj punkt widokowy na którym można nieco odpocząć podziwiając spadającą niemal pionowo w dół wodę.
4.2. Levada das 25 fontes
Levada das 25 fontes to druga popularna lewada na Maderze, którą zazwyczaj zwiedza się tego samego dnia co lewadę do Risco. Biegną one mniej więcej równolegle, więc warto zaplanować odpowiednią ilość czasu aby przejść obydwie.
Wzdłuż Levada das 25 fontes biegnie szlak numer PR 6. Idąc nim dochodzi się do Lagoa das 25 Fontes czyli laguny 25 fontann lub jak kto woli – jeziora 25 wodospadów. Znajdujący się w tym miejscu otoczony skałami niewielki staw zasilany jest przez wody spływające z Paul de Serra.
Lagoa das 25 Fontes jest bardzo popularnym miejscem fotografowania. W trakcie naszej wizyty było tutaj trochę ludzi, ale nie było tragicznie. Przynajmniej nikt nie pływał. Im wcześniej w ciągu dnia tutaj dotrzecie tym mniejsze tłumy. Oczywiście najlepiej będzie poza ścisłym sezonem wakacyjnym.
4.3. Levada dos Balcões
Levada dos Balcões znajduje się w środowo-wschodniej części Madery. Dojechać do niej można drogą ER103. Dojazd samochodem z Funchal zajmie około 30 minut. Trasa Vereda dos Balcões zaczyna się w miejscowości Ribeiro Frio. Szlak oznaczony jest numerem PR11. Dla chętnych nieopodal znajduje się również trasa PR10 Levada do Furado.
Levada dos Balcões to doskonały wybór na krótki i łatwy spacer dla całej rodziny. Trasa liczy około 1,5 kilometra w jedną stronę i jest stosunkowo płaska. Mimo to jest bardzo ciekawa, przede wszystkim dzięki temu, że biegnie przez piękny las. Przy odrobinie szczęścia można tutaj spotkać zniczka lub gołębia maderskiego.
Lewada wzdłuż której biegnie trasa nosi nazwę Serra do Faial, jednak szlak zawdzięcza swoją nazwę jednemu z najbardziej znanych na Maderze punktów widokowych – Balcões. Z punktu tego rozpościera się piękny widok na dolinę Ribeira da Metade porośniętą wpisanym na listę UNESCO lasem wawrzynowym. Z punktu widać również centralny łańcuch górski z najwyższymi szczytami wyspy.
4.4. Levada do Caldeirão Verde
Wzdłuż lewady do Caldeirão Verde biegnie szlak numer PR9. Rozpoczyna się on w Parku Leśnym Queimadas (Parque Florestal das Queimadas). Znajduje się tutaj kryte strzechą schronisko Casa de Abrigo das Queimadas oraz niewielka kawiarnia. Przy parkingu znajdują się ogólnodostępne toalety płatne 1 euro. Przydadzą się drobne. Parking niestety też jest płatny.
Lewadę Caldeirão Verde zbudowano w XVIII wieku i prowadzi ona wgłąb doliny São Jorge. Na szlaku przechodzi się przez kilka tuneli wykutych ręcznie w skale. Warto wziąć ze sobą latarki i kurtki przeciwdeszczone oraz nieprzemakalne buty. Uwaga na głowy – uderzenie głową w sklepienie jest bolesne.
Caldeirão Verde oznacza po portugalsku „zielony kocioł”. Jest to nazwa niewielkiego jeziora oraz zasilającego je wodospadu o wysokości około 100 metrów. Cała trasa ma długość około 6,5 kilometra w jedną stronę.
5. Jak przygotować się na wycieczkę po lewadach
Lewady wzdłuż których wytyczone są szlaki nie wymagają specjalistycznego sprzętu. Ważne aby wybrać trasę dopasowaną do naszych umiejętności. W zależności od trudności trasy warto się więc przygotować standardowo, tak jak na każdą wycieczkę krajoznawczą. Warto być wyposażonym w:
- ubranie dostosowane do warunków pogodowych
- kurtki przeciwdeszczowe, również w pogodny dzień, gdyż w wielu miejscach ze zboczy lub sklepień może kapać woda
- buty dostosowane do trudności szlaku, najlepiej wodoodporne i antypoślizgowe, gdyż trasy mogą być na niektórych fragmentach mokre i śliskie
- czołówki lub zwykłe latarki do jaskiń i tuneli na drodze
- jedzenie i wodę, przy czym my mieliśmy ze sobą bidony i wodę do picia czerpaliśmy także z lewad
- na bardziej wymagające szlaki można wziąć kijki trekingowe aby ułatwić sobie marsz
